अंनिस हिंदूंचेच अंधश्रद्धा निर्मूलन का करते? या प्रश्नाला उत्तर देण्यासाठी म्हणून हा लेख लिहित आहे. चर्चा करायला सोयीचे म्हणून प्रत्येक मुद्द्याला क्रमांक दिले आहेत. ज्यांना वाद घालायचा आहे त्यांनी मुद्देसूद घालावा. जो मुद्दा पटला नाही तो मुद्दाक्रमांक नोंदवून आपले मत मांडावे. अन्य मुद्दे तुम्हाला मान्य आहेत असे समजले जाईल. वाद घालताना भाषा सभ्य माणसाला शोभेल अशी वापरावी ही विनंती.
१)अंनिस हिंदूंचेच अंधश्रद्धा निर्मूलन का करते? या प्रश्नाचे उत्तर खरे तर एकाच ओळीत देता येईल आणि हा प्रश्न वारंवार विचारणाऱ्यांचे तोंड बंद करता येईल. ते म्हणजे ‘आमचे हिंदू धर्मीय लोकांवर प्रेम आहे म्हणून आम्ही त्यांच्याच अंधश्रद्धांचे निर्मूलन करतो.’ (परंतु या प्रश्नाआडून अंनिस बद्दल गैरसमज पसरवण्याचा उद्योग काही लोक करत आहेत म्हणून सविस्तर उत्तर देत आहे.)
२) अंनिसचे बहुतांश कार्यकर्ते हिंदू कुटुंबातून आलेले आहेत. मी स्वतः हिंदू कुटुंबात जन्माला आलेलो आहे. माझे शेजारी हिंदू धर्मीय आहेत. माझे नातेवाईक हिंदू धर्मीय आहेत. माझे मित्रमंडळी हिंदू धर्मीय आहेत. माझ्या गावातील बहुतांश लोक हिंदू धर्मीय आहेत. असे असताना मी त्यांना मुस्लीम किंवा ख्रिश्चन धर्मांतील अंधश्रद्धांचा फोलपणा सांगत बसावा काय? माझ्या जवळचे लोक अंधश्रद्धेचे बळी ठरत असताना मी माझ्यापासून कोसो अंतर दूर असणाऱ्या लोकांचे प्रबोधन करावे काय? माझे आणि माझ्या शेजाऱ्याचे घर जळत असताना मी माझ्या गावाबाहेरील कुणाचे घर जळत आहे याचा शोध घेत फिरावे काय?
३) ज्या अंधश्रद्धांचा मला पावलोपावली त्रास होतो, ज्या अंधश्रद्धा माझ्या नित्य परिचयाच्या आहेत त्या अंधश्रद्धा सोडून ज्या धर्मांचा आणि माझा काहीच संबंध नाही, ज्या धर्मातील रूढी-परंपरांचा माझा काहीच अभ्यास नाही त्या धर्मांतील अंधश्रद्धांच्या पाठीमागे मी हात धुऊन लागावे यासारखा दुसरा मूर्खपणा असेल काय? घरातील व्यक्ती आजारी असताना तुम्ही लांबच्या नातेवाईकाच्या आजारपणासाठी धावपळ करता का?
४)भारतात सुमारे ८२% लोकसंख्या हिंदूंची आहे. सुमारे १२-१३% लोकसंख्या मुस्लिमांची आणि उरलेले लोक अन्य धर्मीय आहेत. असे क्षणभर मानू की आपला देश हे १० खोल्यांचे घर आहे. साहजिकच त्यातील ८ खोल्या हिंदूंच्याकडे असणार. १ खोली मुस्लीम आणि १ खोली इतर धर्मीयांकडे असणार. आता या १० खोल्यांच्या वाड्यातील ८ खोल्या जर अंनिस स्वतःला तोशीस लावून स्वच्छ करत असेल, तर त्यामुळे बहुसंख्य खोल्या स्वच्छ होतील. म्हणजे जवळ जवळ सर्व वाडाच स्वच्छ होईल. अशा वेळी आधी ९वी खोली स्वच्छ करा आणि मगच पहिल्या ८ खोल्या स्वच्छ करा, अशी दमबाजी कुणी करत असेल तर त्याचा अर्थ काय? त्याचा अर्थ इतकाच होतो की लोकांनी घाणीतच राहिले पाहिजे अशी त्या माणसाची इच्छा आहे. (अशी इच्छा धरणाऱ्या माणसाचा हेतू तपासून बघायला नको का?)
५)खरे तर हिंदू धर्मात धर्म हा प्रमुख घटक नसून जात हा प्रमुख घटक आहे. प्रत्येक जातीच्या रूढी-परंपरा वेगवेगळ्या आहेत. साहजिकच अंधश्रद्धांचे प्रकारही तितकेच वेगवेगळे आहेत. हिंदू धर्माला एकच धर्मग्रंथ नाही. एकच देव नाही. हिंदू धर्म साधारणपणे ५००० वर्षे इतका जुना आहे. त्या मानाने ख्रिश्चन धर्म २००० वर्षे इतका जुना आहे. मुस्लीम धर्म तर अवघा १४०० वर्षापूर्वीचा आहे. या दोन्ही धर्मांचा एकच देव आणि धर्मग्रंथ आहे. या सगळ्याचा अर्थ काय? या सगळ्याचा अर्थ इतकाच की हिंदू धर्मात इतर धर्मांच्या मानाने जास्त अंधश्रद्धा असणे स्वाभाविक गोष्ट आहे. आता मी प्राधान्याने कोणत्या अंधश्रद्धांचे निर्मुलन करायला हवे? आपण सफाईचे काम करताना जिथे जास्त कचरा जमा झाला आहे ती जागा तशीच सोडून जिथे कमी कचरा आहे त्याच जागी झाडू मारत बसतो का?
६)आणि कचरा साफ करताना आपण आधी आपल्या घरातील कचरा साफ करणे सोडून शेजाऱ्याच्या घरातील कचरा साफ करतो का? तेही आपल्या घरात शेजाऱ्याच्या घरापेक्षा जास्त कचरा असताना.
७)समाजसुधारणेच्या जागतिक इतिहासाकडे पहिले तर असे दिसते की प्रत्येक समाजसुधारकाने सुधारणेला आपल्या धर्मापासूनच सुरुवात केलेली आहे. मग आम्ही फक्त हिंदूंच्याच अंधश्रद्धांचे निर्मुलन केले (प्रत्यक्षात तसे काही नाही हे पुढे स्पष्ट होईलच.) तर बिघडले कुठे? आम्ही तर जागतिक नियमानुसारच जात आहोत ना.
८)क्षणभर खरे मानून चालूया की अंनिस फक्त हिंदूंच्याच अंधश्रद्धांच्या मागे लागली आहे. पण पुढचा मुद्दा असा आहे की हे काम चांगले आहे की वाईट? हे काम करणे आवश्यक आहे की नाही? या कामाने समाजाचे हित होणार आहे की अहित? ज्या लोकांना हे काम आपल्या समाजासाठी वाईट आहे असे वाटते ते लोक आपल्या समाजाचे हितशत्रू आहेत असेच म्हणावे लागेल. (याबाबतीत ख्रिश्चन धर्मातील सुधारणांमुळे तो समाज कमजोर झाला की मजबूत, याचा विचार करावा.)
९)मुळात अंनिस फक्त हिंदू धर्मावरच बोलते हीच एक थाप आहे. अंनिस ने इतर धर्माबाबतीत सुद्धा काम केले आहे. त्याची यादी जरी करायची म्हटले तरी या लेखाला जेवढी जागा लागली त्यापेक्षा जास्त जागा निश्चितच लागेल. मदर तेरेसांना संत घोषित करण्याची पद्धत, सध्या कटगुण (जि.सातारा) येथील दर्ग्याबाबत चालू असलेला संघर्ष, अस्लम बाबाविरोधात केलेली कारवाई, शिखर सम्मेदजी या जैनांच्या तीर्थस्थानाची चिकित्सा करणारा लेख (जो गेल्या वर्षी विधानसभेतही चर्चेत आला होता. असे ख्रिश्चन आणि मुस्लीम अंधश्रद्धांची परखड चिकित्सा करणारे अनेक लेख अंनिसच्या मुखपत्रातून प्रसिद्ध झाले आहेत.), करमली बाबाच्या दर्ग्यावरील कथित चमत्काराचा भांडाफोड, बौद्ध धर्मातील विपश्यनेसारख्या अंधश्रद्धेविरोधातील लेखन असे कितीतरी कार्य अंनिसने हिंदू धर्माबाहेरही केले आहे आणि करत आहे. (अधिक माहितीसाठी अंनिस ने प्रकाशित केलेले साहित्य वाचावे.) पण ज्यांना थापा मारून दिशाभूलच करायची आहे आहे ते या गोष्टी लोकांना कशाला सांगतील? एक गोष्ट खरी आहे की अंनिसने हाताळलेली बहुतांश प्रकरणे हिंदू धर्माशी संबंधित आहेत. पण त्याची कारणे वरील १ ते ७ मुद्दे आहेत.
१०)अंनिस जात आणि धर्म या गोष्टींचा विचार न करता सर्वांसाठी काम करते. पण ज्या लोकांच्या डोक्यातून या लेखाच्या सुरुवातीचा प्रश्न आला आहे ते लोक मात्र एका विशिष्ट वर्गासाठी काम करतात. लोकांनी अंधश्रद्धाळू असण्यावरच ज्यांचे पोटपाणी अवलंबून आहे त्या लोकांनी हा प्रश्न उपस्थित केला आहे. आणि त्यांचे आंधळे भक्त (ब्रेन वॉश केलेले मानव) त्यांच्या प्रत्येक शब्दाला प्रमाण मानून आपल्याच बांधवांच्या विरोधात त्या लोकांना साथ देत आहेत. त्या माझ्या बांधवांना माझी विनंती आहे की तुम्ही ज्यांची भक्ती करताय त्या लोकांचा इतिहास जरा तपासून बघा. खोटारडेपणा हा त्यांच्या कार्यपद्धतीचा पाया आहे. ज्यांना खोटे बोलण्याची गरज पडते, त्यांचं हेतूही शुद्ध असू शकत नाही.
(हा लेख लिहिण्यापूर्वी मी फेसबुकवर ‘आम्ही इतर धर्मियांचे अंधश्रद्धा निर्मूलन का करावे?’ असा प्रश्न विचारला होता. माझी अपेक्षा होती की माझे जे मित्र मला नेहमी विचारतात की तुम्ही हिंदूंच्याच मागे का लागता ते उत्तर देतील. पण त्यांनी उत्तर दिलेच नाही. म्हणजे त्यांनी आपली जबाबदारी टाळली. त्यांनी आता तरी हा प्रश्न विचारणे सोडून द्यावे.)
१)अंनिस हिंदूंचेच अंधश्रद्धा निर्मूलन का करते? या प्रश्नाचे उत्तर खरे तर एकाच ओळीत देता येईल आणि हा प्रश्न वारंवार विचारणाऱ्यांचे तोंड बंद करता येईल. ते म्हणजे ‘आमचे हिंदू धर्मीय लोकांवर प्रेम आहे म्हणून आम्ही त्यांच्याच अंधश्रद्धांचे निर्मूलन करतो.’ (परंतु या प्रश्नाआडून अंनिस बद्दल गैरसमज पसरवण्याचा उद्योग काही लोक करत आहेत म्हणून सविस्तर उत्तर देत आहे.)
२) अंनिसचे बहुतांश कार्यकर्ते हिंदू कुटुंबातून आलेले आहेत. मी स्वतः हिंदू कुटुंबात जन्माला आलेलो आहे. माझे शेजारी हिंदू धर्मीय आहेत. माझे नातेवाईक हिंदू धर्मीय आहेत. माझे मित्रमंडळी हिंदू धर्मीय आहेत. माझ्या गावातील बहुतांश लोक हिंदू धर्मीय आहेत. असे असताना मी त्यांना मुस्लीम किंवा ख्रिश्चन धर्मांतील अंधश्रद्धांचा फोलपणा सांगत बसावा काय? माझ्या जवळचे लोक अंधश्रद्धेचे बळी ठरत असताना मी माझ्यापासून कोसो अंतर दूर असणाऱ्या लोकांचे प्रबोधन करावे काय? माझे आणि माझ्या शेजाऱ्याचे घर जळत असताना मी माझ्या गावाबाहेरील कुणाचे घर जळत आहे याचा शोध घेत फिरावे काय?
३) ज्या अंधश्रद्धांचा मला पावलोपावली त्रास होतो, ज्या अंधश्रद्धा माझ्या नित्य परिचयाच्या आहेत त्या अंधश्रद्धा सोडून ज्या धर्मांचा आणि माझा काहीच संबंध नाही, ज्या धर्मातील रूढी-परंपरांचा माझा काहीच अभ्यास नाही त्या धर्मांतील अंधश्रद्धांच्या पाठीमागे मी हात धुऊन लागावे यासारखा दुसरा मूर्खपणा असेल काय? घरातील व्यक्ती आजारी असताना तुम्ही लांबच्या नातेवाईकाच्या आजारपणासाठी धावपळ करता का?
४)भारतात सुमारे ८२% लोकसंख्या हिंदूंची आहे. सुमारे १२-१३% लोकसंख्या मुस्लिमांची आणि उरलेले लोक अन्य धर्मीय आहेत. असे क्षणभर मानू की आपला देश हे १० खोल्यांचे घर आहे. साहजिकच त्यातील ८ खोल्या हिंदूंच्याकडे असणार. १ खोली मुस्लीम आणि १ खोली इतर धर्मीयांकडे असणार. आता या १० खोल्यांच्या वाड्यातील ८ खोल्या जर अंनिस स्वतःला तोशीस लावून स्वच्छ करत असेल, तर त्यामुळे बहुसंख्य खोल्या स्वच्छ होतील. म्हणजे जवळ जवळ सर्व वाडाच स्वच्छ होईल. अशा वेळी आधी ९वी खोली स्वच्छ करा आणि मगच पहिल्या ८ खोल्या स्वच्छ करा, अशी दमबाजी कुणी करत असेल तर त्याचा अर्थ काय? त्याचा अर्थ इतकाच होतो की लोकांनी घाणीतच राहिले पाहिजे अशी त्या माणसाची इच्छा आहे. (अशी इच्छा धरणाऱ्या माणसाचा हेतू तपासून बघायला नको का?)
५)खरे तर हिंदू धर्मात धर्म हा प्रमुख घटक नसून जात हा प्रमुख घटक आहे. प्रत्येक जातीच्या रूढी-परंपरा वेगवेगळ्या आहेत. साहजिकच अंधश्रद्धांचे प्रकारही तितकेच वेगवेगळे आहेत. हिंदू धर्माला एकच धर्मग्रंथ नाही. एकच देव नाही. हिंदू धर्म साधारणपणे ५००० वर्षे इतका जुना आहे. त्या मानाने ख्रिश्चन धर्म २००० वर्षे इतका जुना आहे. मुस्लीम धर्म तर अवघा १४०० वर्षापूर्वीचा आहे. या दोन्ही धर्मांचा एकच देव आणि धर्मग्रंथ आहे. या सगळ्याचा अर्थ काय? या सगळ्याचा अर्थ इतकाच की हिंदू धर्मात इतर धर्मांच्या मानाने जास्त अंधश्रद्धा असणे स्वाभाविक गोष्ट आहे. आता मी प्राधान्याने कोणत्या अंधश्रद्धांचे निर्मुलन करायला हवे? आपण सफाईचे काम करताना जिथे जास्त कचरा जमा झाला आहे ती जागा तशीच सोडून जिथे कमी कचरा आहे त्याच जागी झाडू मारत बसतो का?
६)आणि कचरा साफ करताना आपण आधी आपल्या घरातील कचरा साफ करणे सोडून शेजाऱ्याच्या घरातील कचरा साफ करतो का? तेही आपल्या घरात शेजाऱ्याच्या घरापेक्षा जास्त कचरा असताना.
७)समाजसुधारणेच्या जागतिक इतिहासाकडे पहिले तर असे दिसते की प्रत्येक समाजसुधारकाने सुधारणेला आपल्या धर्मापासूनच सुरुवात केलेली आहे. मग आम्ही फक्त हिंदूंच्याच अंधश्रद्धांचे निर्मुलन केले (प्रत्यक्षात तसे काही नाही हे पुढे स्पष्ट होईलच.) तर बिघडले कुठे? आम्ही तर जागतिक नियमानुसारच जात आहोत ना.
८)क्षणभर खरे मानून चालूया की अंनिस फक्त हिंदूंच्याच अंधश्रद्धांच्या मागे लागली आहे. पण पुढचा मुद्दा असा आहे की हे काम चांगले आहे की वाईट? हे काम करणे आवश्यक आहे की नाही? या कामाने समाजाचे हित होणार आहे की अहित? ज्या लोकांना हे काम आपल्या समाजासाठी वाईट आहे असे वाटते ते लोक आपल्या समाजाचे हितशत्रू आहेत असेच म्हणावे लागेल. (याबाबतीत ख्रिश्चन धर्मातील सुधारणांमुळे तो समाज कमजोर झाला की मजबूत, याचा विचार करावा.)
९)मुळात अंनिस फक्त हिंदू धर्मावरच बोलते हीच एक थाप आहे. अंनिस ने इतर धर्माबाबतीत सुद्धा काम केले आहे. त्याची यादी जरी करायची म्हटले तरी या लेखाला जेवढी जागा लागली त्यापेक्षा जास्त जागा निश्चितच लागेल. मदर तेरेसांना संत घोषित करण्याची पद्धत, सध्या कटगुण (जि.सातारा) येथील दर्ग्याबाबत चालू असलेला संघर्ष, अस्लम बाबाविरोधात केलेली कारवाई, शिखर सम्मेदजी या जैनांच्या तीर्थस्थानाची चिकित्सा करणारा लेख (जो गेल्या वर्षी विधानसभेतही चर्चेत आला होता. असे ख्रिश्चन आणि मुस्लीम अंधश्रद्धांची परखड चिकित्सा करणारे अनेक लेख अंनिसच्या मुखपत्रातून प्रसिद्ध झाले आहेत.), करमली बाबाच्या दर्ग्यावरील कथित चमत्काराचा भांडाफोड, बौद्ध धर्मातील विपश्यनेसारख्या अंधश्रद्धेविरोधातील लेखन असे कितीतरी कार्य अंनिसने हिंदू धर्माबाहेरही केले आहे आणि करत आहे. (अधिक माहितीसाठी अंनिस ने प्रकाशित केलेले साहित्य वाचावे.) पण ज्यांना थापा मारून दिशाभूलच करायची आहे आहे ते या गोष्टी लोकांना कशाला सांगतील? एक गोष्ट खरी आहे की अंनिसने हाताळलेली बहुतांश प्रकरणे हिंदू धर्माशी संबंधित आहेत. पण त्याची कारणे वरील १ ते ७ मुद्दे आहेत.
१०)अंनिस जात आणि धर्म या गोष्टींचा विचार न करता सर्वांसाठी काम करते. पण ज्या लोकांच्या डोक्यातून या लेखाच्या सुरुवातीचा प्रश्न आला आहे ते लोक मात्र एका विशिष्ट वर्गासाठी काम करतात. लोकांनी अंधश्रद्धाळू असण्यावरच ज्यांचे पोटपाणी अवलंबून आहे त्या लोकांनी हा प्रश्न उपस्थित केला आहे. आणि त्यांचे आंधळे भक्त (ब्रेन वॉश केलेले मानव) त्यांच्या प्रत्येक शब्दाला प्रमाण मानून आपल्याच बांधवांच्या विरोधात त्या लोकांना साथ देत आहेत. त्या माझ्या बांधवांना माझी विनंती आहे की तुम्ही ज्यांची भक्ती करताय त्या लोकांचा इतिहास जरा तपासून बघा. खोटारडेपणा हा त्यांच्या कार्यपद्धतीचा पाया आहे. ज्यांना खोटे बोलण्याची गरज पडते, त्यांचं हेतूही शुद्ध असू शकत नाही.
(हा लेख लिहिण्यापूर्वी मी फेसबुकवर ‘आम्ही इतर धर्मियांचे अंधश्रद्धा निर्मूलन का करावे?’ असा प्रश्न विचारला होता. माझी अपेक्षा होती की माझे जे मित्र मला नेहमी विचारतात की तुम्ही हिंदूंच्याच मागे का लागता ते उत्तर देतील. पण त्यांनी उत्तर दिलेच नाही. म्हणजे त्यांनी आपली जबाबदारी टाळली. त्यांनी आता तरी हा प्रश्न विचारणे सोडून द्यावे.)
